بیشتر زوج هایی که ازدواج می کنند یا تصمیم می گیرند با هم زندگی کنند، عموما قصد دارند بچه دار شوند. چندین سال پیش، داشتن خانواده های بزرگ رایج بود و مزیتی محسوب می شد. این عمدتا به این دلیل بود که کودکان در سنین پایین شروع به کار برای کمک به تامین خانواده می کردند.
اما با گذر زمان و هزینه های زندگی در هر سال، داشتن خانواده بزرگ دیگر گزینه عملی نیست. در حقیقت، اکنون زوج های بیشتری در نظر دارند که تنها یک کودک داشته باشند و برخی دیگر تمایلی برای پدر و مادر شدن ندارند. چنانچه در این بخش از نمناک خواهید خواند تک فرزندان تنها ، خود محور و لوس و خودخواه هستند؛ او همیشه مورد توجه است و تمایل بیشتری به بازی با دوستان خیالی دارد.
در ارتباط با روابط اجتماعی با مشکل مواجه می شوند و بیشتر در معرض بیماری است. با این حال، این ویژگی ها همیشه در همه تک فرزندان نیست. اما مزایا و معایب متمایزی تک فرزندی دارد.
فرقی نمی کند چه تعداد تحقیق درباره معایب تک فرزندی منتشر شود، در نهایت خانواده هایی هستند که تنها به یک فرزند بسنده می کنند. برخی والدین دوست دارند فرزندان بیشتری داشته باشند اما از این موضوع مطمئن نیستند.
برخی از مزایای داشتن یک فرزند و تک فرزندی
- کودک به والدین خود بسیار وابسته است و رابطه خوبی با آن ها دارد.
- کودک در همه چیز بهترین است.
- تنها کودک توجه پدر و مادرش را به خود جلب می کند.
- کودک مجبور نیست با خواهر و برادر دیگر برای جلب توجه والدین رقابت کند.
- کودک با خواهر یا برادر دیگر مقایسه نمی شود (به عمد یا نه).
- تنها کودک مستقل تر است.
در ادامه اطلاعاتی درباره موضوع تک فرزندی در اختیار شما قرار می دهیم و باورها و مسائل مختلف را به صورت «صحیح» و «غلط» بررسی می کنیم. در ادامه همراه دانشگاه زندگی باشید.
1 – به این دلیل که تک فرزندی، هیچ خواهر و برادری ندارند، احتمالاً افرادی خود خواه می شوند.
غلط. تقریباً هر بچه ای در زمان های خاصی فکر می کند اهمیتی بسیار زیادی در این دنیا دارد و همه چیز برای او مهیا شده است. معنی صحیح خودخواهی این است «فقط به خودتان فکر کنید و دیگران را نادیده بگیرید» در کل می توان گفت بچه ای که نمی تواند دیدگاه دیگران را بپذیرد، خود خواه است. در برهه ای از زندگی، انرژی به پایین تر حد می رسد، هورمون ها دچار تغییرات می شوند یا از نظر فیزیکی دچار مشکلاتی می شویم و ممکن است به نحوی رفتار کنیم که خودخواهانه به نظر برسد. در دوران نوجوانی، همه والدین می توانند انتظار داشته باشند که چنین رفتارهایی را از سوی فرزندشان شاهد باشند.
2 – تک فرزند، پرخاشگر و حسود می شود
غلط. افراد حسود و پرخاشگر نوع جدیدی از افراد نیستند و در گذشته هم وجود داشته اند. در سال 1986، روان شناسی به نام استنلی هال (اولین رئیس جامعه روان شناسی آمریکا) اعلام کرد که فقط کودکان چنین ویژگی های دارند و نتیجه گرفت: «تک فرزند بودن، چیزی مثل یک بیماری است.» متاسفانه این باور در جامعه ماندگار شد و نسل به نسل آن را تکرار کردند و اکنون بسیاری از افراد آن را می پذیرند. در حالیکه این نتیجه گیری غلط است.
تک فرزندی
3 – اغلب تک فرزندان، نسب به افرادی که خواهر و برادر دارند، مستقل تر هستند
صحیح. این موضوع درست است چراکه تک فرزندان، بخاطر راهنمایی های والدین و عدم وابستگی به خواهر و برادر، معمولاً حس استقلال بیشتری دارند. این موضوع توسط تحقیقات فراوان در این زمینه، به اثبات رسیده است و می توان گفت که این بچه ها، در آینده مستقل تر خواهند بود و می توانند آینده خود را بسازند.
4 – تک فرزندان کمتر از بچه های دارای خانواده پرجمعیت، قدرت پذیرفتن دارند
غلط. خواهران و برادرانی از سه کشور ایالات متحده آمریکا، آلمان و انگلستان در یک تحقیق، مورد بررسی قرار گرفتند. بر اساس این تحقیقات مشخص شد که ترتیب به دنیا آمدن، تاثیری طولانی در ویژگی های شخصیتی افراد ندارد. به نظر می رسد که ترتیب به دنیا آمدن در خانواده های پرجمعیت، از نظر ثبات احساسی و خلاقیت تفاوت چندانی ندارند.
5 – تک فرزندان نسبت به بچه های دارای خواهر و برادر، قوه تخیل بیشتری دارند
غلط. بسیاری از افراد فکر می کنند، تک فرزندان بخاطر داشتن اوقات تنهایی بیشتر، از تخیلات خود استفاده می کنند و دوستانی خیالی (غیرواقعی) برای خود می سازند. اما یک متخصص در این زمینه می گوید که داشتن دوستان خیالی، بخشی از توسعه ذهنی طبیعی و سالم فرد است.
ماریوری تیلور، پروفسور روان شناسی در دانشگاه اورگان و نویسنده کتاب Imaginary Companions and the Children Who Create Them (همراهان خیالی و بچه هایی که آن ها را می سازند)، بچه های پیش دبستانی تا قبل از 7 سالگی را مورد بررسی قرار داد و متوجه شد که حدود 65 درصد از آن ها، برای خودشان دوستانی خیالی داشته اند. پروفسور تیلور همچنین درباره دیدگاه تک فرزندان و بچه های اول خانواده گفت: «موضوع ساختن دوستان خیالی، چیزی نیست که فقط در بچه های اول یا تک فرزندان دیده شود.»
او همچنین در کتابش اشاره کرده که این موضوع ضرورتاً نشانه تنهایی یا اضطراب روان شناسانه نیست.
تک فرزندی
6 – تک فرزندان در چند زمینه از جمله تحصیلات آکادمیک و دستاوردها برتر هستند
صحیح. در بحث تحصیلات و دستاوردها، معمولاً تک فرزندان و آن هایی که بچه اول خانواده محسوب می شوند، موفق تر هستند. این موضوع را می توان با dilution theory توضیح داد. طبق این نظریه، منابع والدین محدود هستند و وجود خواهر یا برادر باعث مصرف شدن این منابع و کاهش آن ها می شود. اگر همین منابع مالی و توجهات فقط برای یک فرزند باشد، شانس موفقیت بیشتر است.
7 – تک فرزندان دچار ضعف هستند چونکه مانند بچه های دیگر، فرصتی برای تعامل و یادگیری از خواهر و برادر ندارند
غلط. رابطه خواهر و برادری در برخی خانواده ها، بسیار مثبت است و بزرگ ترها می توانند به کوچک ترها در تحصیل و یادگیری کمک کنند. البته همه این روابط، مثبت و آموزنده نیستند و گاهی ممکن است به رقابت و اختلاف نظر ختم شوند. در این شرایط، والدین باید به طور مداوم دخالت کنند و از آموزش و یادگیری هم خبری نیست. فقط اینکه خواهر و برادر برای یادگیری و تعامل لازم هستند، دلیلی منطقی برای داشتن بچه های بیشتر محسوب نمی شود.
8 – تک فرزندان نسبت به بچه های دارای خواهر و برادر، تنهاتر هستند
غلط. امروزه همه بچه ها می توانند به راحتی وارد اجتماع شوند و با دنیای بیرون ارتباط برقرا کنند و دوستانی برای خود بیابند. آن ها می توانند در فعالیت های پس از کلاس و انواع بازی ها حضور داشته باشند. همچنین وقتی بزرگ تر می شوند، این فرصت در اختیارشان است که از طریق تکنولوژی با دوستانشان در ارتباط باشند. بنابراین والدین از این نظر نباید چندان نگران باشند.
هنگامی که محققان از 13.500 نفر از بچه هایی که سن آن ها نهایتاً 12 سال بود، خواستند نام 10 نفر از دوستانشان را بگویند، تک فرزندان به اندازه بچه هایی که خواهر و برادر داشتند، محبوب و اجتماعی بودند. سرانجام این تحقیق که در سال 2013 انجام شد و با نتیجه ای مشخص به پایان رسید: «نتایج تحقیق نشان می دهند که بزرگ شدن بدون خواهر و برادر، ریسک بسیار کمی دارد و شاید بتوان گفت وجود آن ها مزیت خاصی ندارد.»
در این تحقیق، به این نتیجه رسیدند که تک فرزندان به اندازه بچه های دیگر، رفیق دارند. بنابراین گفته شد که بزرگ شدن بدون خواهر و برادر، به کسب مهارت های اجتماعی و دوست یابی افراد صدمه نمی زند. قطعاً حضور خواهر و برادر، خوبی ها و مزیت های ویژه ای دارد اما نبودشان، احتمالاً نمی تواند باعث آسیب اجتماعی شود.
تک فرزندی
حقیقت درباره تک فرزندی چیست؟
در ادامه این موضوع را بیشتر تحلیل می کنیم. روان شناسان قرن نوزده میلادی، اصلاً با تک فرزندی موافق نبودند و آن را نوعی ناهنجاری تلقی می کردند. همان طور که اشاره کردیم، استنلی هال ادعا کرد که تک فرزندی مانند یک بیماری است. مدتی بعد روان شناسان دیگر در این زمینه اظهار نظر کردند و مشکلاتی متعددی را برای تک فرزندان عنوان کردند از جمله حساسیت بیش از حد و خود بزرگ بینی و موارد دیگر.
با وجود تمام این موارد، تک فرزندان یا به عبارتی بچه هایی که به تنهایی بزرگ شده بودند، بیش از یک قرن دوام آوردند و بر خلاف این تحقیقات که نشان از ضعف و عدم توانایی آن ها داشت، موفق شدند به دستاوردهای فراوانی برسند. البته از آن زمان، خانواده های دارای یک فرزند، بسیار بیشتر شده اند. این موضوع را نمی توان کاملاً به انتخاب والدین ربط داد چراکه مشکلات باروری، پدر و مادرهای مسن، افزایش طلاق و مشکلات مالی و اقتصادی در دنیای امروز، می توانند از دلایل روی آوردن خانواده ها به تک فرزندی باشد. همچنین طبق شواهد و داده ها، داشتن یک فرزند می تواند تاثیر مثبتی بر والدین و خود فرزند داشته باشد.
در گذشته از این موضوع با عنوان «سندرم تک فرزندی» یا «یکی تنها» یاد می شد اما امروزه شرایط فرق کرده است. تونی فالبو که استاد روان شناسی دانشگاه تگزاس است، از سال 1970 فعالیت های بسیار زیادی برای تغییر باورها درباره تک فرزندی انجام داد. او بر اساس تحقیقاتی که به همراه دمسی پیلوت انجام داد، نتیجه گرفت: «در بین تمام نتایج، تک فرزندان از بچه های اول خانواده، غیرقابل تشخیص بودند» همچنین نسبت به بچه هایی که در خانواده های بزرگ پرورش یافتند، برتری هایی داشتند.
تک فرزندی
گفته می شود که تک فرزندان، ضد اجتماعی هستند و به طرز عجیب و غریبی رفتار می کنند. در این رابطه هم تحقیقی در سال 2011 انجام شد، به این نتیجه رسیدند که افراد تک فرزند، در دوران بزرگسالی در رابطه اجتماعی کمتری با بستگان داشته اند (که البته می تواند به کمتر بودن تعداد بستگان مربوط شود). اما هیچ تفاوتی با افراد دیگر، در رابطه اجتماعی با دیگران (مانند دوستان و همکاران) در آن ها به چشم نخورد.
روانپزشکی به نام لیندا بلیر که کتاب Birth Order (ترتیب تولد) را نوشته، می گوید که مزایای فراوانی در ساختار خانواده های تک فرزندی وجود دارد. از این نظر که والدین قادر هستند تمام وقت و انرژی خود را روی یک فرزند متمرکز کنند. همچنین آنها می توانند بیشتر به زندگی خود برسند و از دیدگاه فرزند، زندگی بهتری داشته باشند. در گذشته تک فرزندی به خوبی الان نبود. زیرا امروزه والدین سعی می کنند به فرزند خود ارزش دهند و او را غیرمعمولی پرورش ندهند.
البته مشکلاتی هم در این ماجرا وجود دارد. یکی از مشکلات اصلی، این است که والدین تمام تلاش خود را برای اینکه فرزندانشان با بچه های هم سن و سال وقت بگذرانند، به کار می گیرند و در نتیجه حسی عجیب و غریب به سراغشان می آید. بیشتر به این دلیل که مواجه شدن بچه ها با افراد دیگر، در شرایطی تحت نظارت بزرگ ترها – مثلاً در مدرسه – رخ می دهد. بنابراین بچه ها از خیلی چیزهایی که می توانند از خواهر یا برادر خود یاد بگیرند، محروم می شوند. بچه های دارای خواهر و برادر، در تعامل و شناختن افراد دیگر، سریع تر عمل می کنند. این موضوع برای تک فرزندان هم اتفاق می افتد اما اصلاً با شرایط دیگر، یکسان نیست.
یک مشکل دیگر به گفته بلیر این است که زندگی تک فرزندان، با نظارت سخت والدین همراه است و معمولاً آرام و منظم پیش می رود. والدین می توانند اجازه دهند که شرایط کمی از حالت همیشگی و معمولی خارج شود و کمی هرج و مرج در زندگی به وجود بیاید. امیدواریم این مطلب در تشخیص مزایا و معایب تک فرزندی به شما کمک کرده باشد.